چکیده طرح:

مطالعات آبزی پروری ماهی تیلاپیا در ایران از سال 1387 در مرکز تحقیقات ملی آبزیان آبهای شور آغاز و تاکنون پژوهش های متعددی در این زمینه انجام شده است. در مطالعه حاضر در دوره پرورش سال 1395 عوامل غیرزیستی و زیستی و عملکرد رشد ماهیان تیلاپیا در استخرهای خاکی و حوضچه های پرورش سالنی این مرکز بررسی شد.
در استخرهای خاکی، محدوده تغییرات کمینه دمای آب °C 27.5-16.6 و بیشینه آن °C 31-20.5، کمینه دمای هوا °C 27-2 و بیشینه آن °C 48-30 بود. مقدار اکسیژن محلول در ساعات صبح mg/l 10.19-2.11 و در ساعات بعد از ظهر mg/l 14.64-7.06، pH آب در ساعات صبح 10.9-8.97 و در ساعات بعد از ظهر 13-9.04 ثبت شد. در طول دوره پرورش، عمق شفافیت آب 105-40 سانتیمتر و شوری آب درمحدوده ppt 8.82-7.94 قرار داشت. تراکم یون آمونیوم از کمتر از mg/l 0.05 تا 0.4 تغییر کرد. فراوانی فیتوپلانکتون ها و زئوپلانکتون ها بترتیب 2848-2050 و 269-101 عدد درلیتر بود. فیتوپلانکتون های غالب کلروفیت ها و دیاتومه ها و زئوپلانکتون های غالب روتیفرها بودند. فراوانی ماکروبنتوزها در رسوبات 3467-558 عدد در مترمربع و گروه غالب شیرونومیدها بودند. همبستگي دوطرفه كمي Pearson نشان داد بین مقدار pH با تراکم یون آمونیوم، اندازه طول و وزن بدن ماهیان با یکدیگر و نیز مقدار pH، و همچنین دمای آب با اندازه طول کل بدن ماهیان همبستگی مستقیم معنی دار وجود داشت. همبستگی بین مقدار اکسیژن محلول با دما و pH معنی دار و معکوس بود (0.05p<). ضریب تبدیل غذایی در استخرهای 4 و 12 بترتیب 0.89 و 2.2 بدست آمد. در انتهای دوره پرورش میانگین وزن ماهیان این استخرها بترتیب 107.1±483.12 و 73.71 ±206.75 گرم و اختلاف آنها معنی دار (0.001p<) بود. عملکرد رشد ماهیان تیلاپیا در استخر 4 مطلوب تر بود که باتوجه به تک جنس بودن ماهیان این استخر مورد انتظار است.
درحوضچه های سالنی، دمای آب درمحدوده °C 29-24، کمینه دمای هوا °C 30-16 و بیشینه آن °C 43-30 بود. مقدار اکسیژن محلول درمحدوده mg/l 8.38-1.65، pH آب 9.37-7.25، شوری ppt 7.94-7.7 و تراکم آمونیوم mg/l 0.5-0.16 تغییر کرد. ضریب تبدیل غذایی در حوضچه ها با تراکم 3m/60 و 3m/120 بترتیب 0.97 و 1.3، و میانگین وزن ماهیان در انتهای دوره بترتیب 86.39±300.92 و 38±150.7 گرم بود که با یکدیگر اختلاف معنی دار داشت (0.001p<). همبستگي دوطرفه كمي Pearson نشان داد بین اندازه طول و وزن بدن ماهیان با یکدیگر، مقدار شوری و pH آب با یکدیگر، و شوری آب با اندازه طول و وزن بدن ماهیان همبستگی مستقیم معنی دار وجود داشت. همبستگی بین مقدار اکسیژن محلول با دما و pH و اندازه طول کل بدن ماهیان معکوس و معنی دار بود. در حوضچه های با تراکم 3m/60 بدلیل تراکم کمتر ماهیان عملکرد رشد مطلوب تر بود.
پرورش تیلاپیا در استخرهای خاکی شیوه رایج پرورش این ماهی است اما دمای زیاد و وزش باد موجب تبخیر شدید حجم زیادی از آب می شود که بدلیل محدودیت منابع آب بویژه در مناطق مرکزی کشور، توصیه نمی شود. در حوضچه های سالنی، باتوجه به منبع زیرزمینی آب مورد و دمای مطلوب آن در طول سال، دو دوره پرورش تیلاپیا در سال امکان پذیر بوده و علاوه بر حفظ آب بدنبال کاهش تبخیر، امکان تولید تیلاپیا با تراکم بیشتر در شرایط کم تعویض و بازگردش وجود دارد، ضمن آنکه با ملاحظات محیط زیستی نیز انطباق بیشتر دارد.

 

اهميت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقيق :
تیلاپیا دومین ماهی پرورشی جهان پس از کپورماهیان است و در 135 کشور جهان تولید می شود. در ایران از سال 1387 تاکنون پروژه های متعددی درزمینه جنبه های مختلف تکثیر و پرورش تیلاپیا در مرکز تحقیقات ملی آبزیان آبهای شور بافق یزد انجام شده و معرفی آن به صنعت ابزی پروری در قالب طرح های پایلوت انجام شده است. بررسی و شناسایی عوامل لیمنولوژیک در حوضچه های سالنی و استخرهای خاکی آب لب شور پرورش تیلاپیا که برای نخستین بار صورت می گیرد و بررسی عملکرد تولید در ارتباط با عوامل محیطی لیمنولوژیک، پاسخگوی برخی از تعاریف نرماتیوهای تولید تیلاپیا خواهد بود.
هدف اصلی پروژه بررسی تأثیر عوامل زیستی و غیرزیستی استخرهای خاکی و حوضچه های پلی اتیلنی و عملکرد رشد ماهی تیلاپیا در شرایط پرورشی است.
در استخرهای خاکی و حوضچه های پلی اتیلن پرورش متراکم تیلاپیا، دما، اکسیژن، pH شوری بررسی شد. در استخرهای خاکی عمق شفافیت، جمعیت و تنوع پلانکتون های گیاهی و جانوری و ماکروبنتوزها نیز بررسی گردید. عملکرد پرورش با استفاده از نتایج زیست سنجی، بررسی داده های طرح تولید تیلاپیا (تراکم ذخیره سازی، وزن اولیه، میزان غذای مصرفی)، ضریب تبدیل غذایی FCR بررسی و آنالیز آماری اختلاف میانگین های داده ها، همبستگی بین تغییرات عوامل محیطی و روند تغییرات وزن ماهیان پرورشی صورت گرفت.

نتايج :
در استخرهای خاکی، محدوده کمینه دمای آب °C27.5-16.6 و بیشینه °C31-20.5، کمینه دمای هوا °C27-2 و بیشینه °C48-30، اکسیژن محلول در صبح mg/l10.19-2.11 و بعد ازظهر mg/l14.64-7.06، pH صبح 10.9-8.97 و بعداز ظهر 13-9.04، عمق شفافیت 105-40 سانتیمتر، شوری ppt8.82-7.94 و تراکم آمونیوم از کمتراز mg/l0.05 تا mg/l0.4 بود. فراوان ترین شاخه های فیتوپلانکتونی کلروفیت ها و دیاتومه ها، فراوان ترین شاخه زئوپلانکتونی روتیفرها و غالبترین ماکروبنتوزها شیرونومیدها بودند. بین مقدار pH با تراکم آمونیوم و طول و وزن بدن، دمای آب با طول بدن ماهیان همبستگی مستقیم معنی دار و بین اکسیژن محلول با دما و pH همبستگی معنی دار معکوس وجود داشت (0.05p<). در حوضچه های سالنی، محدوده دمای آب °C29-24، کمینه دمای هوا °C30-16 و بیشینه °C 43-30، اکسیژن محلول mg/l8.38-1.65، pH آب 9.37-7.25، شوری ppt7.94-7.7 و آمونیوم mg/l0.5-0.16 بود. همبستگی بین شوری آب با طول و وزن بدن ماهیان مستقیم و معنی دار، بین اکسیژن محلول با دما و pH و اندازه طول کل بدن ماهیان معنی دار و معکوس بود (0.05p<).

دستورالعمل فني و توصيه ترويجي :
در استخرهای خاکی عملکرد رشد ماهیان تیلاپیای هیبرید قرمز مناسب تر از تیلاپیای سیاه بود. ماهیان تک جنس سازی شده بازده تولید مطلوب تر داشتند. تولید در استخرهای خاکی مزایایی ازجمله استفاده از زیتوده آب دارد اما پرورش در شرایط بسته مانند حوضچه های سالنی بدلیل امکان دو دوره پرورش در سال، تراکم بیشتر ذخیره سازی، حفظ آب و ملاحظات محیط زیستی، ترجیح دارد.

ويژگي مناطق كاربرد توصيه ترويجي :
مزارع و کارگاه های پرورش ماهی تیلاپیا