چکیده طرح:

نظربه محدودیت ذخایر فیل ماهیان Huso huso (Linnaeus, 1758) در دریای خزر و برنامه های توسعه شیلاتی در آبهای داخلی، مطالعات مولد سازی فیل ماهیان در شرایط آب های داخلی ضروری به نظر می رسد.
در بررسی حاضر که درمورد گله فیل ماهیان پرورش یافته در شرایط آب لب شور زیرزمینی بافق در استان یزد به مدت 2.5 سال انجام گرفت، نتایج زیست سنجی اندازه طول کل و وزن بدن نمونه ها ثبت شد. در نخستین زیست سنجی اسفند-فروردین 87-1386، میانگین اندازه طول نمونه های ماده 0.15±1.28 متر و میانگین وزن بدن آنها 5.16±12.03 کیلوگرم بدست آمد که طبق نتایج آزمون توکی بطور معنی داری در نمونه برداری های دیگر افزایش یافت (0.0005p<). در آخرین زیست سنجی شهریور 1390، میانگین اندازه طول نمونه ها 0.17±1.68 متر و میانگین وزن بدن آنها 11.23±33.64 کیلوگرم بود. شرایط فیزیولوژیک فیل ماهیان با بررسی سطح فعالیت آنزیم های سرمی AST، ALT، LDH، CK، ALP و ACP بررسی شد و میانگین آنها بترتیب IU/L258.2±502.9، IU/L35.1±104.4، IU/L1277.5±3094.2، IU/L2618.7±3632.9، IU/L112.7±281.2، و IU/L2.5±13.3 بدست آمد. تشخیص جنسیت و وضعیت کلی غده جنسی فیل ماهیان پرورشی 6 ساله مرکز تحقیقات بافق با استفاده از روش های اولتراسونوگرافی و لاپراسکوپی بررسی گردید. نمونه های نر و ماده تفکیک و نمونه های ماده تگ زنی شدند. تکه برداری از غده جنسی فیل ماهیان به روش لاپراسکوپی صورت گرفت. بررسی بافت شناختی تخمدان نمونه ها حاکی از تخمدان های در مرحله عبور از II به III، مرحله III و فولیکول های آترتیک و خالی که احتمال عبور از مرحله V و رسیدن به مرحله VI را مطرح می کنند، بود.
باتوجه به رسیدن تخمدان مولدینی که در مرکز تحقیقات بافق نگهداری می شوند به مراحل بالای جنسی، ادامه مطالعات مولدسازی و بافت شناسی تخمدان در کنار بررسی های فیزیولوژیک ضرورت دارد.

 

اهميت، ضرورت، اهداف و روش تحقيق:
نظربه محدودیت ذخایر فیل ماهیان در دریای خزر و برنامه های توسعه شیلاتی در آب های داخلی، مطالعات مولدسازی فیل ماهیان در شرایط آب های داخلی ضرورت دارد. فعاليت شيلاتي در استان يزد از سال 1368 آغاز شده است. بخش عمده فعاليت‌هاي آبزی‌پروری استان یزد بويژه درآب هاي لب‌شور، تنها به توليد قزل آلا در نيمه دوم سال محدود مي‌شود. به همین دلیل مطالعات متعددي درمورد معرفي گونه گرمابي مناسب باهدف توجيه اقتصادي كافي طرح‌هاي آبزي‌پروري در منطقه صورت گرفته است.
هدف از این مطالعه بررسی امکان مولدسازی فیل ماهی ماده و بررسی مراحل رسیدگی غده جنسی در شرایط آب لب شور منطقه بافق یزد براساس روش های نوین می باشد.
در بررسی حاضر گله فیل ماهیان 6 ساله پرورش یافته در شرایط آب لب شور زیرزمینی بافق به مدت 2.5 سال زیست سنجی شدند. شرایط فیزیولوژیک فیل ماهیان با بررسی سطح فعالیت آنزیم های سرمی AST، ALT، LDH، CK، ALP و ACP بررسی شد. جنسیت فیل ماهیان و وضعیت کلی غده جنسی با استفاده از روش های اولتراسونوگرافی و لاپراسکوپی بررسی گردید. نمونه های نر و ماده تفکیک و ماده ها تگ زنی شدند. تکه برداری از غده جنسی فیل ماهیان به روش لاپراسکوپی صورت گرفت.

نتايج:
در نخستین زیست سنجی اسفند-فروردین 87-1386، میانگین اندازه طول و وزن بدن نمونه های ماده بترتیب 0.15±1.28 متر و 5.16±12.03 کیلوگرم بود. در آخرین زیست سنجی شهریور 1390، میانگین اندازه طول و وزن نمونه ها بترتیب 0.17±1.68 متر و 11.23±33.64 کیلوگرم بدست آمد. شرايط منطقه بويژه شوري آب در مقايسه با آب شيرين بر فيل ماهيان پرورشي تأثیر مثبت نشان داد.میانگین سطح فعالیت آنزیم های سرمی AST، ALT، LDH، CK، ALP و ACP بترتیب IU/L258.2±502.9، IU/L35.1±104.4، IU/L1277.5±3094.2، IU/L2618.7±3632.9، IU/L112.7±281.2، و IU/L2.5±13.3 بود. بررسی بافت شناختی تخمدان فیل ماهیان حاکی از تخمدان های در مرحله عبور از II به III و مرحله III بود.

دستورالعمل فني و توصيه ترويجي:
نگهداری و پرروش فیل ماهیان در شرایط آب لب شور منطقه نتایج مطلوب دارد. همچنین تأثير مثبت شوري بر توسعه توليدمثلي این ماهيان پیش آگهی مناسبی برای ایجاد شرایط تولیدمثلی در منطقه بافق جهت بلوغ فیل ماهيان و توليد خاویار پرورشی است. باتوجه به رسیدن تخمدان مولدینی که در مرکز تحقیقات بافق نگهداری می شوند به مراحل بالای جنسی، ادامه مطالعات مولدسازی و بافت شناسی تخمدان در کنار بررسی های فیزیولوژیک ضرورت دارد. بدیهی است تغذیه مناسب مولدین در شرایط حساس رسیدن به مرحله بالاتر تخمدان و تبدیل تخمک ها به خاویار، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

ويژگي مناطق كاربرد توصيه ترويجي:
متخصصین و کارشناسان علوم شیلاتی، آبزی پروران، کارگاه های تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری.