چکیده طرح:
انواعي از لارو پشه‌های خانواده Chironomidae که اصطلاحاً به آنها كرم خوني گفته می شود، ساكن رسوبات منابع آبی لب شور منطقه بافق در جنوب شرقي يزد هستند كه بطور طبيعي و با تراكم بالا در آبگيرهاي اين منطقه يافت مي شوند. اين موجودات بدليل ارزش غذايي بالا به عنوان غذای زنده مهمی در آبزي‌پروري محسوب می شوند. مطالعه حاضر به منظور بررسي مراحل توليد لاروهای شيرونوميد بومی منطقه و پرورش آنها برای نخستين بار، صورت گرفت. بررسی مورفولوژيک و کروموزومی گونه شيرونوميدها منجر به شناسايی گونه هایChironomus aprilinus Meigen, 1830 و Dicrotendipes sudanicus Freeman, 1959 & 1961 برای اولين بار از ايران شد. از اسفند 1385 به مدت يک‌سال، سنجش برخی فاکتورهای فيزيکی و شيميايی، بررسي فراونی لاروهای بنتيک شيرونوميد و جمع‌آوری تخم از استخرهاي خاكي توسط جمع‌آور دست‌ساز انجام گرفت كه با ساختار مناسب و کم‌هزينه روزانه امكان جمع‌آوري 7-0 توده تخمی را دارد. در كارگاه توده های تخم در آكواريوم با رژيم نوری 16 ساعت نور تفريخ و در دمای C°26-24 در محيط کشت واجد بستر گلي تغذيه و نگهداری شد. لاروهای شناگر 3-2 روز بعد به لاروهای بنتيک تبديل شدند. تراکم پرورش در شرايط کارگاهی 1250 تخم (2-1 توده تخم) برمترمربع است که منجر به حدود 82% تفريخ می‌گردد. پس‌از 14 روز کرم‌های خوني با اندازه مناسب قابل برداشت هستند. پرورش در استخرهای خاکی و يا ظروف وسيعی که پس از آبگيری با آب استخرها شرايط رسوبی مناسب در آنها ايجاد شده، همراه با کوددهی بسيار مفيد است. ماه‌های سرد سال باتوجه به اندازه لاروها بهترين زمان جمع‌آوری از طبيعت جهت عرضه به مصرف‌کننده هستند. آناليز پيکر لاروها نيز حاکی‌از ترکيب مناسب و مقدار ماده خشک بالا بود.
 
اهميت، ضرورت، اهداف و روش تحقيق:
اهميت در تغذيه ماهيان و بچه‌ماهيان محيط‌هاي طبيعي در بين بنتوزها (Pearson & Peters, 2000)، بومي بودن ذخاير شيرونوميدها و تراكم و بيومس بالا درمنطقه (مشائي، 1382)، 4) رشد بسيار سريعتر بچه‌ماهيان تغذيه شده توسط شيرونوميدها در مقايسه با ديگر غذاهاي زنده (ميلشتين، 1940)، تركيب مناسب پيكر شيرونوميدها شامل 2/9 وزن خشك كه از اين ميزان 5/62% پروتئين خالص، 4/10% چربي خالص و منبع آهن تغذيه‌اي (Yashouv, 1956)، افزايش نرخ رشد، اندازه بدن و افزايش درصد بقاء و موفقيت ذخيره سازي بچه ماهيان تغذيه شده با شيرونوميدها (Volkman et al., 2004)، هزينه هاي كم توليد و سهولت پرورش آن را به عنوان غذاي مناسب جهت تغذيه آبزيان قرار داده است.
هدف از مطالعه حاضر شناسايي شيرونوميدهاي بومي منطقه بافق و دستيابي به بيوتكنيك تكثير و پرورش لارو گونه غالب باتوجه به ذخاير قابل‌توجه آنها در منطقه است. بررسي تاكسونوميك گونه شيرونوميدهاي منطقه براساس صفات ريخت شناختي و كروموزومي صورت گرفت. همچنين از اسفند 1385 به مدت يک‌سال، سنجش برخی فاکتورهای فيزيکی و شيميايی و بنتيك، و جمع‌آوری تخم از استخرهاي خاكي توسط جمع‌آور دست‌ساز انجام گرفت. در كارگاه توده های تخم در آكواريوم با رژيم نوری و دمای مشخص تفريخ و در محيط کشت واجد بستر تغذيه و نگهداری و تراكم ذخيره سازي تخم بررسي شد. توليد كرم در ظروف واجد بستر فضاي آزاد و نيز استخرهاي خاكي نيز بررسي گرديد. بعلاوه لاشه كرم هاي خوني آناليز شد.

نتايج:
گونه هاي Chironomus aprilinus Meigen, 1830 و Dicrotendipes sudanicus Freeman, 1959 براي اولين بار از ايران شناسايي شدند. به كمك جمع‌آور دست‌ساز با ساختار ساده و کم‌هزينه روزانه 7-0 توده تخمی جمع‌آوري گرديد. ارديبهشت، خرداد و تير مناسب‌ترين زمان جمع‌آوری تخم از استخرها بودند. 3-2 روز پس از انكوباسيون تخم، لاروهای شناگر به لاروهای بنتيک تبديل شدند. تراکم مناسب پرورش در شرايط کارگاهی 1250 تخم (2-1 توده تخم) برمترمربع بود که منجر به حدود 82% تفريخ ‌گرديد. پس‌از 14 روز کرم‌های خوني با اندازه مناسب قابل برداشت بود. پرورش در استخرهای خاکی و يا ظروف وسيعی که پس از آبگيری با آب استخرها شرايط رسوبی مناسب در آنها ايجاد شده، همراه با کوددهی نتيجه بخش بود. آناليز پيکر لاروها حاکی‌از ترکيب مناسب و مقدار ماده خشک بالا بود. ماه‌های سرد سال باتوجه به اندازه لاروها بهترين زمان جمع‌آوری از طبيعت جهت عرضه به مصرف‌کننده هستند.

دستور العمل فني و توصيه ترويجي:
لارو شيرونوميد (كرم خوني) گونه Chironomus aprilinus ماكروبنتوز غالب رسوبات منابع استخرهاي پرورش آب لب شور منطقه بافق است كه در تمام طول سال بويژه فصول سرد بطور طبيعي قابل برداشت مي باشد. استفاده از جمع‌آور طراحي شده در اين پروژه با ساختار ساده و هزينه بسيار اندك كه قابليت جمع‌آوري روزانه 7-0 توده تخمی و بالغين از استخرهاي خاكي را دارد توصيه مي شود. ماه‌های ارديبهشت، خرداد و تير مناسب‌ترين زمان جمع‌آوری تخم از استخرها هستند. جهت نگهداري و ايجاد شرايط مناسب تفريخ تخم ها در شرايط پرورشي، لازم است توده‌های تخم در آكواريوم با رژيم نوری 16 ساعت نور و دمای C°26-24 در محيط کشت واجد بستر گلي نرم قرار گرفته و تغذيه شوند. تراکم 1250 تخم (معادل2-1 توده تخم) برمترمربع که منجر به حدود 82% تفريخ می‌گردد مناسب است. زمان مناسب برداشت كرم هاي خوني پرورشي 14 روز پس از انكوباسيون است. برداشت كرم از رسوبات از طريق شستشوي گل در الك و شناورسازي لارو امكان پذير مي‌باشد. پرورش در استخرهای خاکی و نيز ظروفي که كمتر تحت تأثير تنش محيطي قرار مي‌گيرد (محصور با پلاستيك) همراه با رژيم نوري/تاريكي طبيعي پس‌از آبگيری با آب محيط و رسوب مناسب همراه با کود مرغي به نسبت 1 كيلوگرم در استخر و 200 تا 300 گرم بر مترمربع در هفته جهت توليد لارو شيرونوميدها مناسب است.

ويژگي مناطق كاربرد توصيه ترويجي:
مناطق داراي منابع آب لب شور سراسر كشور بويژه مناطق كمتر توسعه يافته و مركزي كشور با منابع آب لب شور زيرزميني.