چکیده طرح: 
تولید پودر ماهی جهان به دلیل محدود بودن ذخایر ماهیان به سطح ثابت و پایدار رسیده، ضمن اینکه با توجه به بالا رفتن روز افزون میزان تقاضای این محصول، قیمت آن نیز رو به افزایش است. لذا توجه به سایر منابع تامین کننده پروتیین در جیره¬های غذایی حیوانات از ضروریات می¬باشد. چندین منبع پروتیین گیاهی به ویژه پروتیین حاصل از دانه¬های روغنی به دلیل قیمت پایین و تولید نسبتا بالا در سطح جهان و ایران، پتانسیل بسیار ارزشمندی برای جایگزینی پودر ماهی می¬باشند. بر اساس اطلاعات موجود و اقلام غذایی در دسترس از دانه¬های روغنی، کنجاله پنبه¬دانه و کانولا و سرخس شناور آزولا که ماهی تیلاپیا می¬تواند از آن تغذیه کرده و به کنترل آن در شمال کشور کمک نماید به عنوان منابع پروتیین گیاهی انتخاب شدند.
شاخص¬های رشد (WG و SGR)، کارایی غذا (FCR) و پروتیین (PER و PCE) ماهیان تیلاپیای نیل انگشت¬قد (Oreochromis niloticus) بطور همزمان در سه آزمایش طی 12 تیمار و 36 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. تیمار شاهد و سطوح جایگزینی 25، 50، 75 و 100 درصد کانولا و 15، 25، 35 و 45 درصد پنبه¬دانه بجای منابع پروتیینی گران قیمت (پودر ماهی و سویا) و سطوح 13، 21 و 29 درصد آزولا بررسی شدند. میزان شاخص¬های رشد، برداشت غذا و مصرف پروتیین در جیره شاهد بطور معنی¬داری بیشتر از تمامی جیره¬های محتوی منابع پروتیین گیاهی بود (p<0.05). با افزایش میزان منابع پروتیین گیاهی به جیره¬ها، شاخص¬های فوق الذکر در گروه خود کاهش معنی¬داری نشان دادند. در ضریب تبدیل غذایی و شاخص¬های کارایی پروتیین بین جیره شاهد و جیره¬های حاوی کانولا (25 و 50 درصد جایگزینی)، پنبه¬دانه (15، 25 و 35 درصد جایگزینی) و آزولا (13 و 21 درصد) اختلاف معنی¬دار مشاهده نشد (p>0.05). با توجه به نتایج به نظر می¬رسد در تمامی اقلام غذایی مورد بررسی نکته مشترک عدم خوش خوراکی خوراک برای ماهیان تیلاپیا بود که به تبع آن کاهش برداشت غذا، پروتیین مصرفی و در نهایت رشد ایجاد شد. در صورت رفع مشکل خوش خوراکی خوراک می¬توان انتظار داشت کنجاله کانولا و پنبه¬دانه به ترتیب تا سطوح 50 و 35 درصد جایگزینی و آزولا تا سطح 21% جیره قابلیت
استفاده داشته باشند.
 
اهميت، ضرورت، اهداف و روش تحقيق:
با ورود بچه ماهیان و مولدین ماهیان تیلاپیای Red tilapia و Black tilapia به کشور لزوم دستیابی به بیوتکنیک تکثیر و پرورش این گونه‌ها در شرایط ایران بر کسی پوشیده نمی‌باشد و با توجه به صرف 60% از هزینه‌های پرورش در زمینه غذا و تغذیه ماهی اولویت پروژه‌های تغذیه‌ای محرض می‌باشد که در این میان دستیابی به سطح بهینه پروتیین، چربی و البته انرژی در غذای ماهیان جهت دستیابی به مناسب‌ترین جیره غذایی برای آنان و انجام دیگر پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه تغذیه مانند بالانس اسیدهای چرب و یا سطوح هیدروکربن و پروژه‌های جایگزینی مواد غذایی در جیره و غیره گام نخست می‌باشد.

نتايج:
با افزایش سطوح پروتیین میزان راندمان غذا و پروتیین تا سطح 29 درصد بهبود حاصل می کند در حالی که با افزایش میزان چربی جیره خصوصا در سطوح بالای پروتیین تا سطح 9 درصد راندمان غذا و پروتیین بهبود مختصری پیدا می کند و بعد از آن از راندمان آنها کاسته می شود. لذا بر اساس نتایج حاصله بهترین و اقتصادی ترین سطح پروتیین و چربی جهت دستیابی به عملکرد رشد، راندمان غذا و پروتیین مناسب به ترتیب 29 و 5 درصد می باشد. بر اساس مدل ریاضی در میزان چربی 5 درصد جیره، سطحی از پروتیین که رشد و راندمان پروتیین حداکثر را ایجاد کرده است بین 9/33 تا 3/35 درصد می باشد. افزایش سطوح پروتیین به ترتیب سبب افزایش و کاهش میزان پروتیین و چربی لاشه ماهیان گردید و افزایش چربی جیره نیز اثری بر پروتیین لاشه نداشته و سبب افزایش چربی لاشه گردید.
 
دستورالعمل فني و توصيه ترويجي:
استفاده از سطح پروتیین 29 و چربی 5 درصد در ساخت غذای خاص جهت پرورش تیلاپیا در سیستم های پرورش در تانک
 
ويژگي مناطق كاربرد توصيه ترويجي:
کلیه کارخانجات ساخت غذای آبزیان 
تیلاپیای سیاه آب های شور زیر زمینی بافق